Bưởi chùm là một loại trái cây, thường mọc thành từng chùm, thuộc họ cam (Rutaceae). Loại bưởi này có hương vị thơm ngon và được mọi người yêu thích.
Tìm hiểu về bưởi chùm
Bưởi chùm là gì?
Bưởi chùm (C. paradisi), còn gọi là grapefruit, có danh pháp khoa học là Citrus maxima, hoặc Citrus paradisi, Citrus decumana. Loài cây này thuộc họ cam (Rutaceae). Bưởi chùm là loại quả có hình dạng múi tròn, đường kính dao động từ 7,6 cm đến 15,2 cm. Loài cây này được cho là kết quả của quá trình lai giữa bưởi pomelo (pummelo) hay shaddock (Citrus grandis), một loại bưởi lớn ở Malaysia và cam ngọt hay là dạng đột biến của cây thuộc họ cam quýt khác.
Đặc điểm thú vị là quả của Citrus paradisi thường mọc thành từng chùm giống như nho, có thể là lý do tên tiếng Anh “grapefruit” ra đời. Một số giống bưởi chùm nổi bật như Duncan là loại có ruột màu trắng, trong múi có hạt, còn Marsh lại là loại không có hạt. Foster lại nổi bật với màu ruột hồng, có hạt, trong khi đó Thompson có ruột tương tự nhưng không hạt, còn Redblush có ruột đỏ và không có hạt. Mỗi loại đều có hương vị hấp dẫn.
Bưởi chùm có xuất xứ từ đâu?
Nguồn gốc của bưởi chùm được cho là xuất phát từ vùng Trung và Nam Mỹ. Nó lần đầu được mô tả vào năm 1750 bởi nhà tự nhiên học Griffith Hughes người xứ Wales( Anh) trong một cuộc khảo sát tại đảo Barbados thuộc vùng Caribe.
Bưởi chùm có thể phát triển mạnh mẽ ở điều kiện khí hậu cận nhiệt đới nóng ẩm và mưa nhiều. Ngày nay, nó là loại bưởi được nhiều người yêu thích nên cũng được trồng rộng rãi ở nhiều quốc gia như Mỹ, Trung Quốc, Mexico, Nam Phi, Syria....
Ở Việt Nam, chủ yếu là các giống bưởi như bưởi Năm Roi, bưởi Tân Triều, bưởi Phúc Trạch, bưởi Diễn,.. tất cả đều là Pomelo.
Bộ phận sử dụng
Cũng giống như những loại bưởi khác, thì toàn bộ quả bưởi chùm đều có giá trị sử dụng, bao gồm phần múi vỏ bưởi, ruột bưởi, hạt bưởi... mỗi bộ phận đều có những lợi ích riêng.
Thành phần hóa học của bưởi
Bưởi có giá trị dinh dưỡng cao, đặc biệt giàu hợp chất polyphenol, trong đó flavonoid naringin là chất tạo nên vị đắng đặc trưng. Ngoài ra, còn chứa axit hữu cơ, đường polysaccharid, nitơ, flavonoid, chất béo( lipid), arotenoid như beta-carotene và lycopene (tạo màu hồng và đỏ cho phần ruột), các loại vitamin và khoáng chất, nước, chất xơ và một ít protein.
Toàn bộ quả bưởi chứa vitamin A, B1, B6, B9, C, vitamin PP(niacin), inositol, pectin, bioflavonoids, magie, sắt, canxi. Nhưng cần lưu ý là so với việc ăn bưởi, thì uống nước ép bưởi sẽ chứa ít pectin hơn. Bên cạnh đó, các giống bưởi ruột đỏ, ruột hồng có thể chứa lượng vitamin A cao gấp gần 1.000 lần.
Vỏ bưởi chứa thành phần citral (một aldehyde có khả năng ức chế vitamin A) cùng với các terpen ( gồm cả limonene).
Một số thành phần có trong bưởi có khả năng tác động cytochrome P450 như Furanocoumarins bergamottin và 6′,7′-dihydroxybergamottin (DHB) là những chất được biết đến là chất ức chế chủ yếu. Naringin và naringenin cũng có thể ức chế enzyme CYP450 tại ruột non và ít hơn tại gan. Mà naringenin lại có thể ức chế mạnh polypeptide di chuyển anion hữu cơ (OATP). Còn những thành phần trong bưởi cũng ngăn cản P-glycoprotein (P-gp) và adenosine triphosphate (ATP).
Tác dụng của bưởi chùm trong y học cổ truyền
Bưởi chùm là một loại trái cây quen thuộc và được nhiều nước sử dụng. Vào những năm 1970, loại quả này từng "làm mưa làm gió" nhờ được quảng cáo là có khả năng giúp giảm cân hiệu quả ( chỉ trong 10 ngày đầu dùng giúp giảm đến 4,5kg, và giảm dần theo thời gian, quả là một điều làm mọi người phát"sốt"). Đến năm 1980, tại New York (Hoa Kỳ), bưởi chùm được tiêu thụ nhiều chỉ sau khoai tây, xà lách, cam và táo tươi bán chạy tại siêu thị nơi đây.
Nước ép bưởi chùm thường được cho thêm một ít đường trắng, đường nâu hoặc mật ong, cũng có thể kết hợp với quế, đinh hương để tăng hương vị. Ngoài ra, bưởi chùm cũng thường được chế biến thành món salad trái cây, thạch, bánh ngọt, nước ép và mứt.
Tinh dầu từ vỏ bưởi chùm được ứng dụng trong lĩnh vực làm đẹp như sữa tắm, dầu gội, dầu massage . Vó bưởi chùm chứa nhiều tinh dầu, chiếm đến 90% là limonene, cùng với sesquiterpen và các thành phần dễ bay hơi khác khoảng 2-3%, các thành phần như citral, geraniol, cadinen, dimethyl anthranilate, aldehyd chiếm 7- 8%, còn lại là stigmasterol, coumarin.
Bưởi chùm cũng mang giá trị sức khỏe. Vỏ bưởi chứa lycopene là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, còn lớp cùi trắng (xơ giữa vỏ và ruột) giàu vitamin C. Trong khi đó ruột bưởi lại có tác dụng giảm cholesterol, hỗ trợ bệnh viêm đường tiết niệu.
Tác dụng của bưởi chùm theo y học hiện đại
Giảm nguy cơ bị sỏi thận và sỏi mật
Các nghiên cứu ban đầu đã chỉ ra rằng, d-limonene, một hợp chất có tác dụng hòa tan sỏi mật.
Hơn thế nữa, giống như các loại quả họ cam quýt nằm trong họ Rutaceae, bưởi giàu citrate, thúc đẩy bài tiết citrate qua nước tiểu, từ đó hòa tan các tinh thể canxi và giảm đáng kể nguy cơ hình thành sỏi thận ở những người có vấn đề về sỏi thận bị hạ canxi niệu. Mở ra một tiềm năng cho các vấn đề như sỏi thận hay sỏi mật.
Hỗ trợ trị nhiễm khuẩn
Chiết xuất từ hạt bưởi có khả năng kháng khuẩn gram âm và gram dương ngay cả ở nồng độ pha loãng lên tới 1:512.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng, khi dùng từ 5 đến 6 hạt bưởi mỗi 8 giờ có thể hỗ trợ kiểm soát nhiễm trùng đường tiết niệu Klebsiella, Escherichia coli, Staphylococcus aureus. Tuy nhiên, hoạt chất trong hạt bưởi không cho thấy hiệu quả trên những chủng kháng như Pseudomonas aeruginosa.
Trong nông nghiệp, chiết xuất từ hạt bưởi chùm được dùng để hỗ trợ diệt nấm và diệt khuẩn, ngăn ngừa nấm mốc phát triển, loại bỏ ký sinh trùng trong đồ ăn gia súc, khử trùng nước và bảo bảo thực phẩm.
Hỗ trợ sức khỏe răng miệng
Một nghiên cứu đột phá phát hiện, việc bổ sung hai quả bưởi chùm mỗi ngày, diễn ra trong hai tuần có thể cải thiện nồng độ vitamin C và giảm chảy máu chân răng ở người bị viêm nha chu ăn bưởi. Nên đây là một loại trái cây lành mạnh mà bạn nên thêm vào thực đơn.
Ứng dụng khác
Dầu bưởi chùm còn giúp kích thích mọc tóc, xoa dịu cảm giác mệt mỏi cơ, đồng thời còn có lợi cho làn da như giúp giảm nhờn, giúp da săn chắc hơn và cải thiện tình trạng mụn trứng cá.
Ngoài ra, khi xông hơi với bưởi chùm bạn cũng thấy thoải máu, giảm căng thẳng hơn.
Cách dùng bưởi hiệu quả
Bạn có thể dùng bưởi theo cách sau:
- Để cải thiện vấn đề viêm nha chu, có thể ăn 2 quả bưởi/ ngày, thực hiện 2 tuần để nồng độ vitamin C
- Còn nếu muốn hỗ trợ giảm cân, bạn có thể dùng 1/2 quả bưởi tươi hay 237ml nước bưởi không đường, một ngày 2- 3 lần trước bữa ăn, trong 12 tuần. Tuy nhiên cách làm này không phù hợp cho người có vấn đề về tiêu hóa, đau dạ dày.
Việc dùng bưởi bạn nên tham khảo bác sĩ nếu đang trị bệnh hay có bệnh lý trong người.
Lưu ý khi dùng bưởi chùm Hoa Kỳ
Khi dùng bưởi chùm Hoa Kỳ bạn nên lưu ý:
- Bưởi chùm không phù hợp với người bị rối loạn cấu trúc cơ tim nặng
- Bưởi có thể tương tác với một loại thuốc
- Pectin trong vỏ bưởi có thể gây ra phản ứng dị ứng hay hen suyễn
- Bị tiêu chảy không nên dùng nước ép bưởi chùm
Tóm lại, nếu bạn có vấn đề về sức khỏe, hay đang uống thuốc, thì nếu muốn sử dụng bưởi hay bưởi chùm thì bạn cần hỏi ý kiến bác sĩ trước, nhằm đảo bảo an toàn. Thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo, bạn không được tự ý sử dụng hay lạm dụng.
