Ba khía có phần mai sần sùi, nó thường được làm mắm, gỏi còn cua đồng thì có mai trơn bóng, nấu canh hay nấu lẩu riêu đều rất ngon. Cả ba khía và cua đồng có những nét tương đồng nhưng cũng có những đặc điểm khác biệt dễ phân biệt.
Ba khía với cua đồng khác nhau như thế nào?
Nhiều người ít ăn hai thực phẩm này, thường nhầm lẫn giữa ba khía và cua đồng do kích cỡ tương đương. Tuy nhiên, đây là hai loài hoàn toàn khác biệt từ môi trường sống, ngoại hình đến hương vị và cách chế biến. 1Shop sẽ cung cấp những đặc điểm giúp bạn dễ dàng phân biệt chúng như sau:
Kích thước
Tên khoa học sesarma mederi (thuộc họ searmidae - cua). Trong khi đó, cua đồng có gọi là điền giải, có tên khoa học là Somanniathelphusa Sinensis, thuộc nhóm cua nước ngọt. Kích thước ba khía và cua đồng nhỏ tương đương nhau, nên khiến một số người bị nhầm lẫn, nhưng đặt 2 con vào gần nhau thì bạn lại dễ dàng nhận biết chúng.
Môi trường sống
Nước mặn hay nước lợ là môi trường lý tưởng để ba khía sinh trưởng mạnh mẽ. Thường tập trung ở các rừng đước, ven biển, hay trong hàng vuông tôm. Còn cua đồng thì thường sống ở nước ngọt, nó hay đào hang ở ruộng, kênh, rạch.
Đặc điểm mai
Để hai loại này cùng nhau, bạn sẽ nhận ra, lưng của ba khía có phần hơi sần sùi, có 3 gạch (khía) rõ rệt, đó cũng là lý do người ta gọi nó là ba khía cho dễ phân biệt. Cua đồng thì mai trơn bóng, màu đỏ sậm, nâu sậm.
Đặc điểm càng
2 càng của con ba khía có màu đỏ tươi sáng hơn, rất nổi bật. Thân của ba khía thường nhỏ nhưng rất dày mình. Càng ba khía tương đối đều nhau, còn càng cua thì một bên to, bên nhỏ, có màu vàng cháy.
Màu sắc
Ba khía thuộc họ cua càng to, nên càng của nó có khi còn to hơn cả thân. Mai và chân có màu nâu sẫm hoặc màu đen xám. Cua đồng có màu xanh nhạt hay xanh xám, hai càng đều nhau. Càng màu vàng cháy hay xanh xám, đầu càng đỏ hoặc đỏ cam, nhiều gạch.
Khu vực phân bố
Ba khía là đặc sản của miền Tây sông nước, phổ biển ở các vùng nước mặn và nước lợ ở các tỉnh Cần Thơ, Cà Mau, Sóc Trăng cũ ( nay đã sát nhập vào Cần Thơ). Đặc biệt là các rừng ngập mặn như ở rừng U Minh - nơi ba khía sống mạnh mẽ và sinh trưởng rất tốt. Nơi đây có nhiều tán đước, mắm... nên nó được bảo vệ tốt hơn. Ngoài ra, ba khía còn được tìm thấy nhiều ở bãi bùn nước lợ ở Cà Mau.
Cua đồng thì lại phân bố đa dạng trên khắp các tỉnh thành, từ các vùng nước ngọt, ở đồng bằng, trung du, đến miền núi nước ta. Chúng thích sống ở ruộng lúa, ao, hồ trong các hang hốc ngập nước, thường đào hang sâu. Khi bắt cua đồng, phần lớn của hang trống, nhưng đôi khi có khi có các hang được lấp lại bằng 1 lớp đất mỏng, nhằm tránh kẻ thù.
Tập tính sinh tồn
Mùa sinh sản của ba khía chỉ diễn ra vào tháng 10, lúc này là mùa mưa, nước lên cao, nên nó sẽ có nguồn thức ăn phong phú và dồi dào. Chúng thường bò lên trên các cành cây được hay bộ rễ cây đước hay cây mắm để giao phối và sinh sản.
Cua đồng có tập tính đẻ trứng, ấp trứng, ôm con và sức sinh sản cao, thường đào hang chui rúc, có khả năng bò lên cạn và di chuyển rất xa. Cua đồng sinh sản quanh năm nếu môi trường thuận lợi. nhưng nó cũng rất sợ nắng nóng nên thường chờ mùa đông với gió heo may và hơi sương lành lạnh, bò ra khỏi ổ kiếm mồi.
Món ăn đặc trưng
Mắm ba khía, gỏi ba khía, ba khía luộc hay hấp, ba khía rang me là những món ăn phổ biến, đặc biệt mắm ba khía là đặc sản nổi tiếng ở Châu Đốc - An Giang, Rạch Gốc - Cà Mau. Cua đồng thì hay được nấu riêu cua, canh, lẩu, rang mặn, mỗi loại có hương vị tuyệt vời riêng.
Chất lượng thịt, gạch
Ba khía ngon thường có nhiều gạch (gạch son màu đỏ, gạch bùn màu xám) và thịt rất chắc, không bị dính vỏ khi tách ra. Loại ngon nhất là những con nhỏ đang ôm trứng. Cua đồng ít thịt nhưng rất ngọt, thích hợp để nấu canh, lẩu riêu cua - món ăn giải nhiệt lý tưởng trong mùa hè.
Kinh nghiệm chọn mua ba khía ngon nhất
Khi chọn ba khía bạn nên lưu ý những điểm sau:
Thời điểm mua ba khía
Thời điểm ba khía ngon nhất là từ tháng 7 đến tháng 8 Âm lịch. Lúc này, thịt ba khía chắc, có nhiều gạch đỏ son, hương vị đậm đà, thịt thơm ngon, những còn nào có nhiều gạch thì khi nấu càng ngon. Ưu tiên chọn con còn sống, chạy bò nhanh.
Chọn theo nguồn gốc
Như đã nói ở trên, ba khía Rạch Gốc (Cà Mau) được mệnh danh là "đệ nhất ba khía" nhờ chất lượng vượt trội. Chúng ăn trái mắm đen nên thịt thơm, gạch có màu son rất đẹp. Ngoài ra, An Giang cũng là nơi cung cấp ba khía chất lượng bạn không nên bỏ qua.
Ý nghĩa văn hóa của con ba khía
Ba khía không chỉ là một món ăn mà đã trở thành một phần ký ức tuổi thơ và văn hóa của người dân miền Tây. Trong những năm tháng khó khăn, nó là nguồn thực phẩm quý giá để nuôi sống những con người Việt. Hình ảnh con ba khía cứng cáp, kiên cường còn được ví như những người chiến sĩ nơi vùng sông nước. Tuy nhỏ bé nhưng sẵn sàng chống lại kể địch. Nó xuất hiện trong nhiều câu ca dao, thể hiện sự gắn bó sâu sắc với đời sống tinh thần của người dân.
Ngày 20/12/2019, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký Quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống nghề muối ba khía, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau.
Câu hỏi thường gặp về ba khía
Ba khía là gì?
Ba khía là một loài giáp xác thuộc họ cua, sống chủ yếu ở vùng nước lợ, mặn như rừng ngập mặn, đặc biệt phổ biến tại miền Tây Nam Bộ. Tên gọi “ba khía” xuất phát từ ba đường gạch nổi trên mai của chúng.
Mùa ba khía diễn ra khi nào?
Mùa ba khía thường rơi vào khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, đặc biệt rằm tháng 10 là thời điểm ba khía xuất hiện nhiều nhất để giao phối và sinh sản. Nếu bạn muốn ăn ba khía ngon, thì nên chọn vào thời gian này.
Làm sao để bắt ba khía?
Người dân thường bắt ba khía vào ban đêm, dùng đèn pin soi trên rễ cây, gốc cây. Dụng cụ gồm thau, găng tay, can nhựa. Cần nhanh tay và cẩn thận vì ba khía có thể kẹp rất đau. Quá trình bắt diễn ra vào khoảng 23h đến 4h sáng.
Ba khía làm món gì ngon?
Ba khía có thể chế biến được rất nhiều món ăn hấp dẫn như:
- Mắm ba khía
- Ba khía trộn xoài, khế
- Ba khía rang me
- Ba khía luộc chấm muối tiêu..
