Nhằm phát huy và gìn giữ, cũng như ghi nhận sự sáng tạo và mang tính đặc trưng của người dân Nam Bộ. Bộ văn hóa, thể thao và du lịch đã quyết định cấp giấy chứng nhận nghề muối ba khía là di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia vào cuối năm 2019.
Tìm hiểu về nghề muối ba khía
Nghề muối ba khía là gì?
Nghề muối ba khía là một nghề truyền thống lâu đời, gắn liền với đời sống và văn hóa của người dân miền tây, đặc biệt là ở Cà Mau. Đặc biệt, 20/12/2019, Bộ trưởng bộ văn hóa, thể thao và du lịch đã ký quyết định đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tri thức dân gian, nghề thủ công truyền thống nghề muối ba khía, huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau. Nhờ sự công nhận này sản phẩm ba khía muối càng khẳng định được giá trị độc đáo, trở thành một thương hiệu đặc sản nức tiếng.
Nghề muối ba khía là bí quyết truyền từ nhiều đời
Nghề muối ba khía đã có từ xa xưa, người ta không biết nó cụ thể có từ thời điểm nào, nhưng qua từng thế hệ, thì nó vẫn được lưu truyền tới ngày nay và hiện vẫn phát triển mạnh ở các huyện ven biển Cà Mau như Đầm Dơi, Phú Tân, Năm Căn, Ngọc Hiển. Trong đó, thị trấn Rạch Gốc được xem là "thủ phủ" của ba khía, nơi có nguyên liệu ngon nổi tiếng nhờ điều kiện tự nhiên ưu ái, cùng tay nghề lâu năm của những con người chất phác nơi đây.
Theo người dân ở đây thì ba khía Rạch Gốc nổi tiếng không phải tự xưng, mà nhờ địa hình và điều kiện thời tiết ở đây, con ba khía vùng đất này thịt chắc, thơm ngon,, vị ngọt, gạch nhiều. Với nguồn thức ăn từ các cây đước, cây mắm, phù sa... tạo nên gạch vàng đặc trưng cho ba khía.
Quy trình muối ba khía truyền thống
Quy trình muối ba khía tuy đơn giản nhưng ẩn chứa nhiều bí quyết, các bước làm bài bản, công thức chuẩn sẽ quyết định đến chất lượng thành phẩm.
Nguồn gốc muối ba khía
Trước đây, khi nguồn lợi ba khía tự nhiên dồi dào, nhất là mùa thu hoạch ba khía vào khoảng tháng 7- 9 âm lịch, người dân còn thường vi von đây là thời điểm "ba khía hội". Bà con dùng xuồng để đi bắt ba khía, thu về sản lượng cao. Tuy nhiên, nó lại không thể bảo quản được lâu. Mà “cái khó ló cái khôn”, điều này không thể làm khó người Việt được. Thế nên, người dân đã nghĩ ra cách muối ba khía để bảo quản, dự trữ lâu ngày. Từ đó, muối ba khía đã dần trở thành cách chế biến ba khía được nhiều người áp dụng.
Công đoạn làm ba khía khát nước
Bước then chốt để giúp món ba khía ngon. Khác với trước kia là sau khi đánh bắt ba khía xong là tiến hành muối ngay, thì ngày nay sau khi rửa sạch, ba khía sống được để "khát nước" rồi mới cho vào lu nước muối đậm đặc. Lúc này, ba khía sẽ uống nước muối và chết. Công đoạn này giúp ba khía thấm mặn từ bên trong, bảo quản được lâu hơn và có vị đậm đà tự nhiên.
Công đoạn muối ba khía
Sau khi đã để ba khía khát nước và ngâm muối, ba khía được rửa sạch lần nữa, xếp từng lớp vào lu, khạp và đổ ngập nước muối trong đã được lắng cặn. Việc cân bằng độ mặn là yếu tố quan trọng giúp ba khía có vị chuẩn nhất, vì nếu nước muối mặn quá thì ba khía sẽ bị đen, chát, càng ba khía sẽ bị rụng ra. Còn nếu quá nhạt thì dễ hỏng, có mùi hôi.
Muối ba khía khoảng 7 ngày là có thể mang ra sử dụng, nên kết hợp cùng đường, ớt, chanh, hay tắc,... để trộn, thì ba khía lại càng ngon hơn.
Các loại ba khía muối phổ biến
Ba khía muối có mấy loại? Hiện nay, người dân đưa ra thị trường hai dòng sản phẩm chính là ba khía muối nguyên con và ba khía muối trộn sẵn (đã được ướp với chanh, tỏi, ớt, đường...), đáp ứng nhu cầu đa dạng của thực khách. Nguồn cung luôn trong tình trạng "không đủ cầu".. do sản phẩm quá ngon, quá hấp dẫn.
Thách thức lớn của nghề muối ba khía
Thách thức lớn nhất của nghề muối ba khía là do biến đổi thời tiết và sự khai khác quá mức nên ba khía tự nhiên đang suy giảm nghiêm trọng. Ông La Quốc Khánh, Phó Chủ tịch Hội nông dân huyện Ngọc Hiển - Cà Mau, cho rằng việc khai thác phụ thuộc hoàn toàn vào tự nhiên khiến người dân khó chủ động nguồn nguyên liệu và xây dựng thương hiệu bền vững. Giải pháp cấp thiết là cần nghiên cứu nhân giống ba khía để vừa bảo vệ nguồn lợi, vừa phát huy nghề truyền thống.
Cách muối ba khía ngon chuẩn người dân miền Tây
Để có được mẻ ba khía muối ngon đúng điệu bạn có thể tham khảo cách sau:
Chọn nguyên liệu
Ưu tiên chọn những con ba khía còn tươi sống, bò linh hoạt. Ba khía ngon thường có đặc điểm như có 3 khía gạch, thịt dày, được bắt vào mùa nước lên (từ tháng 7 đến tháng 10 Âm lịch). Chọn những con to, thịt chắc, đặc biệt là những con đang ôm trứng, rất béo và bùi.
Khi bẻ thử ba khía, thấy thịt đầy thì nên mua, thân ba khía không có vết thương, tránh mua ba khía đã bị chết, có mùi khó chịu.
Làm sạch ba khía
Ba khía sau khi thu hoạch hay khi mua về, cần mang đi để rửa sạch nhiều lần với nước nhằm loại bỏ hoàn toàn bùn đất và tạp chất. Có thể thả vào chậu nước nhưng cẩn thận kẻo bị nó kẹp vào tay là đau lắm đó nhen! Rửa xong thì vớt ra để ráo.
Pha chế nước muối
Đây là bước then chốt quyết định hương vị thành phẩm. Các nghệ nhân thường pha muối theo một tỷ lệ riêng, để giúp món ăn chuẩn vị hơn, họ còn kết hợp với nước cốt từ những mẻ ba khía trước (nước từ mẻ ba khía muối trước đó) để tạo độ đậm đà tự nhiên.
Ủ muối
Ba khía sau khi được xếp vào lu, khạp sẽ được đổ ngập nước muối và ủ trong khoảng 5 đến 7 ngày để thấm đều gia vị. Mỗi gia đình, mỗi vùng miền lại có những bí quyết riêng, tạo nên những hương vị ba khía muối đặc trưng, không thể trộn lẫn. Nhất là các hộ kinh doanh lâu năm, họ sẽ có bí quyết gia truyền, để làm ba khía muối trăm lần như 1, đều ngon và hấp dẫn.
Cách ăn ba khía muối đúng chuẩn
Cách thưởng thức ba khía muối phổ biến nhất là làm món ba khía trộn tỏi ớt. Bạn cần làm như thế này:
- Bóc vỏ, bẻ đôi ba khía ra, lấy số lượng đủ ăn thôi nhé
- Chuẩn bị hỗn hợp gồm tỏi, ớt băm nhuyễn, đường, nước cốt chanh, soa cho nước chầm vừa chua vừa ngọt vừa cay
- Cho ba khía vào trộn với nước sốt và để khoảng 15-30 phút cho thấm gia vị. Khi ướp có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh
Khi ăn, vị mặn của ba khía hòa quyện với vị cay nồng của ớt, vị chua tươi của chanh và vị ngọt dịu của đường, tạo nên một tổng thể hài hòa, chỉ cần ăn một lần là nghiền ngay.
Mua ba khía ở đâu chất lượng?
Nếu bạn đang tìm nơi mua ba khía chất lượng, thì một gợi ý đáng tin cậy chính là 1Shop – nền tảng chuyên cung cấp các sản phẩm đặc sản Việt Nam từ nhà sản xuất gốc.
Vì sao nên mua ba khía tại 1Shop?
- Sản phẩm được tuyển chọn từ các cơ sở uy tín, nơi nổi tiếng với ba khía gạch thơm ngon, bạn có thể truy xuất nguồn gốc rõ ràng
- Có ba khía muối trộn sẵn, rất tiện lợi cho chế biến
- Đóng gói kỹ lưỡng, bảo quản tốt, giao nhanh đến tận tay
Bạn có thể truy cập trực tiếp 1shop để xem các sản phẩm ba khía đang được bán, hoặc liên hệ hotline 0826 726 899 để được tư vấn thêm.
