Chè cổ thụ là một loại chè sống lâu năm, có hương vị đậm đà và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Trà Shan Tuyết cổ thụ là gì?
Trà Shan Tuyết hay là chè Shen Tuyết (Snowshan) có tên gọi như vậy vì trên búp trà có một lớp lông mao trắng như tuyết. Những cây trà này mọc ở độ cao từ 1500 – hơn 2500 mét so với mực nước biển, nên búp trà hay lá trà được bao phủ bởi một lớp lông mao mỏng, trắng, gọi là Trà Shan Tuyết. Trà Shan Tuyết phát triển mạnh nhất ở những nơi như Hà Giang, Sơn La, Điện Biên,…
Thiên nhiên đã ưu ái cho người dân vùng núi cao Tây Bắc một loại chè quý, giàu dinh dưỡng. Do sống ở cao Tây Bắc, nơi có sự thay đổi nhiệt độ lớn giữa ngày và đêm, cùng với điều kiện nôi trường, đất đai nơi đây đã tạo điều kiện cho cây trà Shan Tuyết trưởng thành tốt. Cho đến nay, những gốc trà Shan Tuyết cổ thụ vẫn là điều vừa quen thuộc, vừa thiêng liêng đối với người dân nơi đây.
Cách đánh giá tuổi của cây chè cổ thụ
Cây chè cổ thụ là những cây chè có tuổi đời từ 100 năm trở lên, được xem là di sản văn hóa và sinh thái của các vùng trồng chè truyền thống. Để đánh giá tuổi của cây chè cổ thụ, người ta thường dùng phương pháp như:
Cây chè cổ thụ là cây sống được bao nhiêu tuổi?
Để xác định cây chè cổ thụ, ta cần có một tiêu chuẩn về tuổi đời của cây chè. Một số ý kiến cho rằng cây chè cổ thụ phải sống hàng nghìn năm, hoặc ít nhất là vài trăm năm.
Theo một chuyên gia Hội Bảo vệ Tài nguyên và Môi trường, ông Lê Huy Cường, cho biết cây chè cổ thụ chỉ cần có tuổi từ 100 năm trở lên. Ông cũng cho biết, khi xếp hạng cây di sản cho quần thể chè shan tuyết, chỉ những cây chè có tuổi trên 100 năm mới được đưa vào danh sách.
Vậy, cây chè cổ thụ là cây chè có tuổi đời ít nhất 100 năm.
Kích thước có liên quan đến tuổi của cây chè không?
Kích thước của cây chè không phụ thuộc vào kích thước của cây khi so sánh giữa hai vùng có điều kiện môi trường khác biệt. Hay nói cách khác kích thước sẽ không có ý nghĩa so sánh nếu bạn dùng hai cây chè ở hai vùng sinh trưởng khác nhau.
Điển hình là vùng chè cổ thụ Tà Xùa, nơi cây chè Tà Xùa phải chịu đựng khí hậu lạnh giá, đất đá, địa hình núi cao. Cây chè ở đây sinh trưởng rất chậm, mỗi năm chỉ tăng trưởng rất ít. Do đó, có những cây chè chỉ có đường kính 100 cm nhưng lại có tuổi đời gần 200 năm.
Trong cuốn sách "Những cây chè cổ ở Trung Quốc" của Giáo sư Yu Fulian, có một ví dụ ngược lại: Hạt chè được trồng trong vườn tài nguyên của Viện nghiên cứu chè thuộc Học viện Khoa học Nông nghiệp Vân Nam vào năm 1985 đã lớn thành một cây cao 8,3 mét và chu vi thân là 135,0cm vào năm 2016. Cây chè này có chu vi thân cây là 4,4cm hàng năm.
Cách xác định được tuổi của cây chè
Người ta dùng phương pháp khoan thân cây ở độ cao 1,3m để ước lượng tuổi của cây chè Shan Tuyết. Trên mỗi mẫu khoan, người ta đo độ dày của 20, 40, 60 vòng năm để tính ra độ dày trung bình của một vòng năm.
Cây chè sinh trưởng khác nhau tùy thuộc vào điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình... Các nhà khoa học sẽ lấy 10 mẫu cây chè Shan Tuyết ở mỗi vùng để xác định độ dày vòng năm và tính tuổi cho cây chè Shan Tuyết.
Theo công bố của Quần thể cây di sản chè Shan Sùng Đô, Yên Bái, độ dày vòng năm của cây chè shan Sùng Đô, Yên Bái là: Idmm = 1,05mm/vòng năm; lượng tăng trưởng trung bình đường kính một vòng năm: Delta D = 2*ID = 2*1,05mm = 2,10 mm/năm.
Để tính tuổi cây, ta phải biết đường kính gốc không vỏ, trong đó độ dày vỏ của chè shan là: I vỏ = 0.3mm.
Đường kính gốc không vỏ được tính theo công thức: D không vỏ = D có vỏ - 2 I vỏ.
Như vậy, ta có thể tính tuổi tương đối của cây chè trong quần thể cây chè shan rừng dựa vào các mẫu cây mà các nhà khoa học nghiên cứu và theo dõi.
Đánh giá vị trà từ cây chè cổ thụ bằng cảm nhận không?
Những chuyên gia về trà, thường sẽ có thể nhìn lá trà, ngửi hương thơm của lá trà là đã có thể đánh giá về loại trà đó. Còn đối với người tiêu dùng thì thường xem xét thông tin loại trà mà nhà sản xuất gợi ý để chọn mua loại phù hợp với bản thân.
Điều gì tạo nên sự khác biệt cho chè Shan tuyết cổ thụ?
Hiện nay, có loại trà Shan Tuyểt công nghiệp được các nhà sản xuất chế biến từ những cây chè có tuổi đời còn non hay những cây chè mới trồng, mục đích là thu hái lá trà. Còn chè Shan Tuyết cổ thụ là những cây chè sống và sinh trưởng tự nhiên, tuổi đời của cây không dưới 100 tuổi, thậm chí có cây sống tới hàng ngàn năm, cây chè thường sống ở những vùng núi cao, hấp thu mọi tinh hoa của trời đất. Nó vẫn phát triển từ năm này qua năm khác mà không cần con người chăm sóc.
Chè Shan Tuyết công nghiệp có sản lượng lớn, nên nó cũng đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Còn đối với chè Shan tuyết cổ thụ thì sản lượng không lớn, còn phụ thuộc vào yếu tố thời tiết, trà có chất lượng cao và mỗi năm chỉ thu hoạch khoảng 3- 4 vụ. Ngoài ra, số lượng và chất lượng trà cũng có sự thay đổi giữa các mùa vụ.
