Con tôm và con tép đều có những đặc điểm khác nhau như về màu sắc, cách sinh sản, kích thước khi trưởng thành. Con tép thường có kích thước nhỏ, trong khi đó con tôm lại lớn hơn nhiều.
Tôm và tép đều là thực phẩm quen thuộc
Con tôm và con tép là hai loại hải sản quen thuộc đối với người dân Việt Nam, nhưng nó cũng gây nhầm lẫn trong ngôn ngữ đời thường tại nhiều địa phương. Nhiều tỉnh thành khi gọi tép nghĩa là họ đang nói về những con tép nhìn tương tự như con tôm nhưng nó có kích thước bé hơn, thì cũng có các vùng khác, tép lại được hiểu là những con cá nhỏ xíu thuộc nhiều loài khác nhau.
Để tránh tranh cãi và hiểu rõ hơn, bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt rõ sự khác biệt giữa tôm và tép.
Tôm và tép là gì?
Tôm và tép là gì? Thì theo thạc sĩ Nguyễn Thị Hà - PGĐ trung tâm quan trắc môi trường và bệnh thủy sản Miền Bắc định nghĩa theo sinh vật học nó được mô tả như sau:
Khái niệm về tôm và tép
Tôm và tép đều là những thực phẩm thuộc động vật giáp xác (Crustacea), hay giáp xác 10 chân, nằm trong phân ngành chân khớp. Nhóm này bao gồm hơn 44.000 loài, từ tôm hùm, tôm sú, tôm đồng, tôm càng xanh,...
Trong khi đó, cá là động vật có xương sống, đứng cao hơn động vật giáp xác trên bậc thang tiến hóa, với hơn 31.900 loài, là nhóm đa dạng nhất trong số các động vật có xương sống. Vì vậy, tép không phải là cá, và tôm, tép cũng được phân ra chứ không gọi chung là tôm to, tôm nhỏ như một số vùng vẫn đang sử dụng để phân biệt chúng.
Đặc điểm sinh học của tôm và tép
Tôm và tép đều là những động vật ăn tạp, chúng thích nghi được với nhiều môi trường sống khác nhau, như nước mặn, nước ngọt, hoặc nước lợ. Chúng di chuyển bằng cách bò, bơi bằng chân, hoặc bơi ngược bằng cách gập người để thoát hiểm.
Cá thì lại khác biệt hoàn toàn về cấu tạo và tiến hóa so với tôm và tép.
Con tôm với con tép khác nhau như thế nào?
Theo thạc sĩ Hà tôm và tép khác nhau ở nhiều điểm như sau:
Tên gọi phổ biến
Tôm hay tép gì thì cũng còn phân ra thành nhiều loại khác nhau. Ví dụ tôm thì có nhiều loại tôm, bao gồm tôm sú, tôm bạc, tôm mũ ni, tôm càng xanh, tôm sắt, tôm he, tôm hùm...Tép có tép đồng, tép mồi, tép gạo, tép ngô, tép muỗi, tép rong... (tùy cách gọi của từng địa phương).
Kích thước
Tôm có chiều dài khi trưởng thành khoảng 100- 300mm, có thể có những con tôm còn lớn hơn, thế nên kích thước cụ thể thì cũng còn tùy loài tôm, thời gian chúng sinh trưởng và môi trường sống. Tôm đực thường lớn hơn tôm cái.
Tép thì nhỏ xíu, chỉ dài từ 10- 20mm, kích thước đồng đều, đặc biệt đây là kích thước lớn nhất của nó, nên dù có sống lâu hơn thì nó cũng không to như tôm được, đây chính là điểm khác biệt rõ nhất.
Đặc điểm sinh học
Tôm là thuộc bộ giáp xác 10 chân (Decapoda), sống ở cả nước mặn như tôm hùm, nước ngọt ( tôm đồng), nước lợ. Một số loài có giá trị kinh tế cao, nê được người dân nuôi, cho năng suất cao, thời gian nuôi tôm đến khi trưởng thành dao động từ 3- 12 tháng tùy loài tôm. Trong khi đó, tép cũng thuộc bộ giáp xác 10 chân nhưng khác họ, khác loài. Chúng sinh sản tự nhiên trong ao nước ngọt, có thể thu hoạch hàng ngày vì thời gian sinh trưởng của nó ngắn hơn tôm.
Sinh sản
Sinh sản tự nhiên hoặc nhân tạo hay còn gọi là tôm nuôi công nghiệp, bao gồm nhiều loại khác nhau như tôm sú, tôm thẻ chân trắng là hai loại phổ biến nhất. Còn tép thì thường sống và sinh sản tự nhiên, một vòng đời sinh sản 3 lần, tép cái mang trứng ở bụng.
Phân loại một số giống tôm và tép phổ biến
Dưới đây là một số loại tôm và tép, bạn có thể qua đó và thấy chúng có nhiều cấu tạo khác nhau, nhưng chỉ cần cảm quan là có thể nhận biết:
Tôm càng xanh
Tôm càng xanh là một loại tôm sống trong môi trường nước ngọt và nước lợ, tập trung nhiều ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Nó còn được gọi với nhiều cái tên khác nhau như tôm đồng hay tôm nước ngọt, có tên khoa học Macrobrachium rosenbergii, họ tôm càng (Palaemonidae) Chúng thường xuất hiện ở các hồ tự nhiên, ao, đầm, kênh mương cũng như những cánh đồng lúa có dòng nước lưu thông với những con sông lớn.
Tôm càng xanh có đặc điểm nổi bật với chiều dài khoảng 30cm, trọng lượng 0,1-2kg, tôm đực có càng to, thân tôm thường có màu nâu, nhưng cũng có cá thể có màu xanh lục cùng các sọc dọc mờ trên thân tôm. Ngoài ra, tôm còn có cặp càng tôm màu xanh đậm, đồng nhất trên toàn bộ phần càng.
Tôm hùm tre
Tôm hùm tre (P. polyphagus) có kích thước nhỏ hơn tôm hùm bông, trọng lượng 0,2- 0,5kg/con, nó có màu xanh ngà và trên thân không có đốm, thay vào đó nó có 1 dải ngang, màu trắng chạy song song nhìn như những đốt tre nên người ta gọi là tôm hùm tre, tôm này phổ biến ở miền Trung.
Tôm thẻ chân trắng
Tôm thẻ là một loại tôm ngon, vị ngọt, sinh trưởng tốt nên được nuôi nhiều, nhờ thế nên tôm thẻ có sản lượng lớn và giá thành phải chăng, khoảng 150.000đ – 200.000đ/kg. Loại tôm này có thân mập hơn tôm đất, nếu nhìn qua nó hơi giống tôm sú, với chân trắng, có 6 đốt và kích thước nhỏ.
Tôm sú
Tôm he là một tên gọi chung để chỉ các loài tôm thuộc họ tôm he, bao gồm nhiều loại quen thuộc như tôm thẻ chân trắng, tôm sú, tôm he Ấn Độ, tôm vỏ đỏ, tôm rảo, tôm thẻ trắng Đại Tây Dương, hay tôm vằn... tôm he dễ nhầm với tôm sú do có vân nhưng thực tế khác biệt.
Loại tôm này có đặc trưng dễ nhận biết bởi đặc điểm hình thái như đôi mắt xanh, phần đầu nhỏ, thân thuôn dài và vỏ ngoài mềm có màu vàng hay màu xanh rêu. Một số con tôm có màu xanh còn có các đường kẻ đen trắng nổi bật ở phần khớp.
Tôm he có kích thước không lớn, nặng từ 5-50 con/kg, nhưng đổi lại nó có thịt săn chắc, ngọt tự nhiên, loại tôm này là đặc sản ở Quảng Ninh, không thể nuôi, chỉ đánh bắt tự nhiên nên số lượng không nhiều.
Tôm sú
Tôm sú là một trong những loại tôm được ưa chuộng nhất nhờ thịt săn chắc, ngọt tự nhiên và kích cỡ lớn. Loại tôm này có hai loại phổ biến:
- Tôm sú nuôi thường có màu xanh dương đậm, có vân đen - vàng trên lưng tôm chạy từ đầu đến đuôi tôm
- Tôm sú biển có giá trị hơn, nguồn cung hạn chế hơn, có màu vàng đất, cũng có vân đen - vàng trên lưng
Tôm hùm bông (P. ornatus)
Còn được gọi là tôm hùm sao là một đặc sản của Cam Ranh - Khánh Hòa. Loại tôm này có kích thước lớn, mỗi con có thể nặng hơn 1kg/con, thậm chí có con đạt 2,5-3kg. Nhờ thịt ngon và được nhiều người ưu chuộng, nên nó được nuôi phổ biến ở các tỉnh ven biển.
Vì sao gọi là tôm hùm bông là vì trên thân tôm hùm có nhiều họa tiết ở trên thân và càng tôm nhìn rất đẹp mắt.
Tép biển
Tép biển, còn được gọi là moi biển hoặc ruốc biển tùy vùng, là một loại động vật giáp xác nhỏ, thuộc họ Sergestidae, có thể sống ở vùng nước lợ hoặc nước mặn ven biển. Tép biển có kích thước nhỏ, thường chỉ từ 10 - 40mm, và có hình dạng tương tự như tôm nhưng nó lại có kích thước rất nhỏ và không có càng. Chúng thường được dùng để chế biến các món ăn như tép rang, tép nấu canh, làm mắm tép...
Tép riu
Tép riu (C. flavilineata) thì đúng như tên gọi luôn, nó nhỏ xíu xiu, thường dùng làm mắm tép, xào rau củ hay nấu canh đều rất ngon. Thịt mềm, ngọt, được ngưòi dân ưu chuộng.
Lưu ý khi ăn tôm, tép
Tôm hay tép đều có hương vị thơm ngon, tôm thì lớn hơn nên nhiều thịt hơn, còn tép nhỏ mềm, nói chung tùy sở thích. Khi sử dụng bạn cần lưu ý:
Chọn tôm tép sống
Mua tôm, tép còn sống, đang còn bật tanh tách, bạn mua ngay khi vừa đánh bắt về. Tép con nhỏ, có màu trắng trong, còn tôm thì tùy loại mà có đặc điểm khác nhau, nhưng chúng đều có mùi thơm đặc trưng của hải sản. Ưu tiên nguồn cung uy tín như siêu thị hoặc chợ hải sản sạch đáng tin cậy, có nguồn gốc rõ ràng.
Ăn vừa phải
Tôm, tép dù tốt bạn cũng nên ăn vừa phải, chỉ nên ăn từ 2 - 3 lần/tuần. Khi nấu tép có thể dùng để nấu với mướp, khổ qua, xào hay nấu canh. Còn tôm thì có thể hấp, luộc, nướng... ưu tiên cách chế biến đơn giản. Đồng thời nên sử dụng nhiều nguồn thực phẩm khác nhau, không nên chỉ tập trung ăn tôm và tép không nhé!
Sơ chế sạch, nấu chín kỹ
Sau khi mua về, bạn cần làm sạch kỹ tôm và tép vì chúng là loại ăn tạp, nên cần loại bỏ tạp chất, tôm khi ăn thì nhớ bỏ đường chỉ đen trên lưng tôm, đầu tôm và vỏ tôm khi ăn, còn tép nếu mềm thì bạn chỉ cần rửa sạch và nấu chín thôi. Đảm bảo nấu chín tôm, tép hoàn toàn rồi mới ăn.
